Συνταγή μακροζωίας από την Κρήτη του 1960

Οι Κρητικοί εδώ και αιώνες έχουν υιοθετήσει έναν τρόπο διατροφής γύρω από τα προϊόντα της μητέρας γης και διάφοροι επιστήμονες έχουν ασχοληθεί με τις ευεργετικές ιδιότητες της κρητικής διατροφής μέσα από ανάλογες έρευνες.  Η πιο γνωστή από αυτές, η περίφημη “Μελέτη των Επτά Χωρών” σχεδιάστηκε και οργανώθηκε από τον Αμερικανό Ancel Keys, και όταν δημοσιεύθηκε στη δεκαετία του '80 αποκάλυψε ότι το επίπεδο υγείας των Κρητικών ήταν το υψηλότερο σε όλο τον κόσμο.

Οι επιπτώσεις της διατροφής στην υγεία και τη μακροζωία του ανθρώπου είναι γνωστές εδώ και χιλιάδες χρόνια. Ο Ιπποκράτης μας έμαθε ότι "η διατροφή πρέπει να είναι το φάρμακό σου», αλλά παρά τις συμβουλές του, από τη βιομηχανική επανάσταση, η αξία της καλής διατροφής έχει ξεχαστεί. Το ενδιαφέρον των ερευνητών σχετικά με την σημασία της διατροφής αναζωπυρώθηκε στο 1950. Στη δεκαετία του 1960, 7 χώρες έλαβαν μέρος σε μια οργανωμένη  επιδημιολογική έρευνα (Φινλανδία, Ελλάδα, Ολλανδία, Ιταλία, Ιαπωνία, ΗΠΑ και Γιουγκοσλαβία) εξετάζοντας σε βάθος χρόνων ένα σύνολο σχεδόν 13.000 υγιών ανδρών, ηλικίας 40 έως 59 ετών. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι το χαμηλότερο ποσοστό θνησιμότητας, καθώς και εμφάνισης ασθενειών, όπως οι καρδιακές παθήσεις, ο καρκίνος και ο διαβήτης, παρατηρήθηκε σε κατοίκους της Κρήτης. Τα ευρήματα αυτά μπορούν να αποδοθούν στις διατροφικές συνήθειες και τον τρόπο ζωής των Κρητικών. Η καθημερινή διατροφή τους περιελάμβανε ψωμί και ωμά δημητριακά, φρέσκα φρούτα και λαχανικά και παρθένο ελαιόλαδο, καθώς και τακτική κατανάλωση οσπρίων, φρέσκων ψαριών και θαλασσινών, πουλερικών, γιαουρτιού, τυριού, αποξηραμένων φρούτων, μελιού και ντόπιου κρασιού. Κοιτάζοντας το συνδυασμό αυτών των ομάδων τροφίμων, ανακαλύπτουμε ότι δεν υπάρχει διατροφικό συστατικό που λείπει. Η ίδια δίαιτα θεωρητικά καταναλώνεται σε όλη την Ελλάδα και την περιοχή της Μεσογείου, και ως εκ τούτου έχει ονομαστεί Μεσογειακή Διατροφή.

Η συγκριτική αυτή μελέτη έβαλε μια ομάδα περίπου 700 ανδρών από την ύπαιθρο της Κρήτης υπό ιατρική παρακολούθηση: μέχρι στιγμής η ομάδα αυτή έχει το χαμηλότερο ποσοστό θανάτων που προκαλούνται από στεφανιαία νόσο και από διαφορετικά είδη καρκίνου. Ο πληθυσμός της Κρήτης ήταν ο μακροβιότερος, όταν, το 1991, τριάντα ένα χρόνια μετά την έναρξη της μελέτης, ο Τομέας Κοινωνικής Υγείας του Πανεπιστημίου Κρήτης ανέλαβε την ιατρική εξέταση της ομάδας, περίπου 50 % βρέθηκαν να είναι ακόμα ζωντανοί, σε αντίθεση με τη Φινλανδία, όπου δεν υπήρχε ούτε ένας επιζών. Νέα στοιχεία αναφέρουν ότι σήμερα μόλις 40 άτομα από τους 13000 που συμμετείχαν στην μελέτη ζουν ακόμα και είναι όλοι τους Κρητικοί που κοντεύουν να συμπληρώσουν τα 100 χρόνια ζωής.

Η Μελέτη των Επτά Χωρών επινοήθηκε από τον Ancel Keys, ένα φυσιολόγο  από την Μινεσότα, ο οποίος έφερε σε επαφή ερευνητές από όλο τον κόσμο σε μια συλλογική προσπάθεια μελέτης των καρδιακών και αγγειακών παθήσεων μεταξύ χωρών που έχουν ποικίλες παραδοσιακές διατροφικές συνήθειες καθώς και τρόπο ζωής. Η έρευνα έδειξε επίσης ότι η χοληστερόλη ορού,η πίεση του αίματος, ο διαβήτης και το κάπνισμα είναι παράγοντες κινδύνου για στεφανιαία νόσο παγκοσμίως. 

«Πράγματι, σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες η παραδοσιακή κρητική διατροφή αποτελεί διαχρονικά, ασπίδα για τον ανθρώπινο οργανισμό στην  πρόληψη των ασθενειών» αναφέρει χαρακτηριστικά ο ομότιμος καθηγητής Κλινικής Προληπτικής Ιατρικής & Διατροφής της Ιατρικής Σχολής του πανεπιστημίου Κρήτης  κ. Καφάτος, προσθέτοντας ωστόσο, ότι «δυστυχώς στις μέρες μας τα πράγματα έχουν αλλάξει και η χώρα μας, μαζί με την Κρήτη, κατέχουν την πρώτη θέση σε παγκόσμιο επίπεδο στην παιδική παχυσαρκία».Όπως εξήγησε ο κ. Καφάτος, αυτό συμβαίνει γιατί από τότε, η παραδοσιακή κρητική διατροφή έχει σταδιακά εγκαταλειφθεί από την πλειοψηφία των κατοίκων οι οποίοι καταναλώνουν μεγαλύτερες ποσότητες κορεσμένων λιπαρών, κρέατος και τυριού και χαμηλότερες ποσότητες ψωμιού, φρούτων, λαχανικών, οσπρίων και φυτικών ινών. Ταυτόχρονα σήμερα ασκούνται πολύ λιγότερο σε καθημερινή βάση ενώ οι περισσότεροι δεν τηρούν πια και τις παραδοσιακές περιόδους νηστείας της ορθόδοξης εκκλησίας. Μετά από 45 χρόνια, δηλαδή το 2005, έρευνες έδειξαν ότι οι άνδρες της Κρήτης της ίδιας ηλικίας με εκείνους της μελέτης των 7 χωρών (40-60 χρονών) ζύγιζαν 20 κιλά περισσότερο σε σύγκριση με τους άνδρες του 1960.