Τα μυστικά της μοναδικής φακής Εγκλουβής

Φαίνεται ότι η φακή καλλιεργείται στο ίδιο μέρος από πάρα πολλούς αιώνες. Το οροπέδιο ήταν στα προϊστορικά χρόνια υδροβιότοπος που αποξηράνθηκε και υπέστη πολλαπλές αποθέσεις με τους αιώνες. Η αρχαιολογική έρευνα εντόπισε θραύσματα προϊστορικών εργαλείων, από πυριτόλιθο κυρίως, που χρησιμοποιούνταν μέχρι τον περασμένο αιώνα ως αιχμές στα δοκάνια με τα οποία αλώνιζαν τη φακή.

Είναι πλούσια πηγή υδατανθράκων, φυτικών πρωτεϊνών, φυτικών ινών, βιταμινών, μετάλλων και ιχνοστοιχείων, ασβεστίου και σιδήρου.

Το πλεονέκτημά της σε σχέση με παρόμοια όσπρια είναι ο ελάχιστος χρόνος μαγειρέματος και η καταπληκτική της γεύση.  

Για τη μοναδικότητα του γενετικού της υλικού φυλάσσεται σπόρος της  στον Οργανισμό για τα Τρόφιμα και τη Γεωργία του O.H.E. και στο Διεθνές Κέντρο Αγροτικής Έρευνας για τις Ξηρές Περιοχές (ICARDA). Πρόσφατα κατατέθηκε φάκελος με το αίτημα χαρακτηρισμού της ως Π.Ο.Π. Οι φακές Εγκλουβής διακρίνονται για το μικρό τους μέγεθος, την ανομοιομορφία τους και την ποικιλία των χρωμάτων τους.  Η παραγωγή της φακής σχεδόν προπωλείται και εξαντλείται λίγες μέρες μετά τη συγκομιδή της καθώς γίνεται  ανάρπαστη, παγκοσμίως.

Στα χωράφια στο οροπέδιο της Εγκλουβής, η διαχείριση του εδάφους γίνεται ήπια με συχνές αγραναπαύσεις. Οι γυναίκες της Εγκλουβής λίγο μετά την Πρωτοχρονιά σπέρνουν αποκλειστικά με τα χέρια τη φακή για να ξεκουραστεί κάτω από το χιόνι πριν τη βοτανίσουν από τα ζιζάνια με τον ερχομό της Άνοιξης. Για ένα στρέμμα χωράφι απαιτούνται κατά μέσο όρο 17 κιλά φακή.  Το καλοκαίρι όταν ωριμάσει, τη ξεριζώνουν με τα χέρια και την πάνε στο αλώνι κρατώντας σπόρο για την επόμενη χρονιά. Είναι προϊόν ξερικό, δεν γίνεται χρήση λιπασμάτων και ποτίζεται μόνο με την βροχή.  Από τις ανοιξιάτικες βροχές εξαρτάται και η ποσότητα παραγωγής.  Η καλλιέργεια θα πρέπει να είναι ελεύθερη από ζιζάνια σε όλη τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου και η όλη διαδικασία είναι ιδιαίτερα κοπιαστική. Όλα τα παραπάνω, σε συνδυασμό με το ιδιαίτερο μικροκλίμα της περιοχής, τα υψηλά επίπεδα οργανικών ουσιών του εδάφους και την χρήση παραδοσιακών κληρονομημένων σπόρων, και όχι υβριδίων και μεταλλαγμένων γενετικά, εξασφαλίζουν ένα ανώτερης ποιότητας παραδοσιακό προϊόν.

Σε απόσταση περίπου 2 χλμ. από το χωριό, στο οροπέδιο του Αγίου Δονάτου όπου βρίσκεται και το ομώνυμο ξωκλήσι, διοργανώνεται κάθε χρόνο από το 1983 πανηγύρι στις 6 Αυγούστου (την παραμονή της γιορτής του Αγίου Δονάτου). Η γιορτή είναι αναβίωση παλαιότερου εθίμου και οι νοικοκυρές του χωριού μαγειρεύουν με τον παραδοσιακό τρόπο φακές σε μεγάλα τσουκάλια και κερνούν τους επισκέπτες μαζί με ελιές, παστές σαρδέλες και κρασί.  Οι επισκέπτες έχουν συγχρόνως τη δυνατότητα να απολαύσουν το συγκρότημα των μοναδικών και ιστορικών βόλτων, πηγαδιών και αλωνιών που βρίσκεται στην γύρω περιοχή. Οι βόλτοι είναι πέτρινα θολωτά κτίσματα που απαντώνται μόνο εδώ και χτίστηκαν τα νεώτερα χρόνια για την εναποθήκευση της συγκομιδής και των υπαρχόντων κατά την περίοδο του αλωνισμού αλλά και για όλο τον χρόνο. To 1999 το Υπουργείο Πολιτισμού, χαρακτήρισε μνημείο τον οικισμό.