"Ελληνες, η απλή κουζίνα σας, βοήθησε να γίνω φιλέλληνας"!

"Ευτυχώς που εκεί υπήρχαν Έλληνες... Για δέκα πιάστρα μας ετοίμασαν φαγητό. Ευεργέτες Έλληνες, χαμένοι σ' αυτές τις ερημιές, ας είστε ευλογημένοι! Η απλή κουζίνα σας, βοήθησε να γίνω φιλέλληνας".

Ο Γκαστόν Ντεσάν και η συνοδεία του έφτασε σε ένα χωριό στα βάθη της ανατολής όπου οι κάτοικοι του χωριού ήταν κυρίως μουσουλμάνοι και απασχολημένοι με τις θρησκευτικές τους υποχρεώσεις εκείνη την ώρα. Οι οδοιπόροι  βρίσκουν βάλσαμο για την πείνα τους στους λιγοστούς Ελληνες του χωριού. Στο σημείο αυτό ο Ντεσάν δεν περιγράφει τι έφαγε, αλλά σε άλλα σημεία των βιβλίων του αναφέρει  την διατροφή του στον ελλαδικό χώρο, αλλά και στοιχεία για την διατροφή των Ελλήνων και την αγροτική κατάσταση στην Ελλάδα.

Και ποια φαγητά περιγράφει ότι έφαγε ο Γκ. Ντεσάν; 

Αρκετές φορές αναφέρει ότι έφαγε πιλάφι με αρνί,  μαγειρεμένο "αλά παλικάρι" ή σε άλλη εκδοχή “λιτό χωριάτικο καρυκευμένο με μάραθο”. ‘Aλλο γεύμα που  απολαμβάνει είναι  πιλάφι με περιστέρια. Το πιλάφι μπορεί να συνοδεύεται  και με αυγά.

Ο Ντεσάν θα μείνει για αρκετό καιρό στην Αμοργό κάνοντας ανασκαφές. Σημειώνει ότι έφαγε το  καλύτερο γεύμα το βράδυ που έφτασε στην Αμοργό, σερβιρισμένο μέσα σε πήλινα πιάτα με μπλε ρίγα. "Η βαριά ομελέτα και το αδύνατο κοτόπουλο με έκαναν να ξεχάσω το τηγανητό μπιφτέκι που είχα φάει στο πλοίο". Σε ένα γιορτινό τραπέζι στην Αμοργό θα “καταβροχθίσει”  ψάρια "που έμοιαζαν ντυμένα με ασημένιο μεσαιωνικό θώρακα". Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών στην Αμοργό τρώει μεσημεριανό μαζί με τους εργάτες και τον έφορο, όπου κάθονται όλοι μαζί σε χορτάρι ή σε τοιχάκια. Σημειώνει: "Ο έφορος, ο Χαράλαμπος Στρατάκης και εγώ μοιραζόμασταν βραστά χόρτα, ρύζι και ψάρια, πράγματα που σίγουρα φαίνονταν στους νησιώτες ασιατική πολυτέλεια", και προσθέτει "ενώ αυτοί οι καλοί άνθρωποι αρκούνταν σε ένα κομμάτι τυρί, μια φέτα μαύρο ψωμί και λίγο δροσερό νερό."

Και σε άλλες αναφορές φαίνεται ότι οι Έλληνες τρώνε λιτά.

"Οι Αθηναίοι είναι θαμώνες του καφενείου παρ' όλο που πίνουν ελάχιστα. Αφήνουν τους Ευρωπαίους στο ζυθοπωλείο ‘Ηβη’ να καταβροχθίζουν μπύρα, βραστά αυγά και ζαμπάνι (ζαμπόν). Αν, κατά τύχη, τους μιμηθούν, είναι απλώς από εθνική υπερηφάνεια και προκαλούν στον εαυτό τους δυσπεψία λόγω φιλότιμου. Όμως η ύψιστη απόλαυση αυτών των λιτών σοφιστών είναι να συζητάνε πολιτικά μπροστά σε ένα ποτήρι νερό, από τις εννέα το βράδυ μέχρι τις τρεις το πρωί."

Στη Σύρο είναι περαστικός στη διαδρομή προς την Αμοργό όπου παρατηρεί τη λιτή διατροφή των κατοίκων: "Στη Σύρα δεν είναι σπάνιο να συναντήσεις στο ίδιο καφενείο εκατομμυριούχους και ανθρώπους που δεν έχουν δεκάρα στην τσέπη, και οι μεν και οι δε, δειπνούν με λίγες ελιές, ένα κομμάτι τυρί, ένα ποτήρι καθαρό νερό, ένα ναργιλέ και ένα άρθρο εφημερίδας και οι μεν μιλάνε για τους δε χωρίς φθόνο". "Στην περιοχή του Λιδορικίου  στο Νομό Φωκίδας όλοι τρώνε βραστές ρίζες".

Μαθαίνουμε τις διατροφικές συνήθειες της εποχής μέσα από την περιγραφή της αγοράς:

"Δεν χρειάζεται να πάει κανείς μακρύτερα για να δει τη σταθερή βάση της διατροφής των παλικαριών: τις πιπεριές, το σκόρδο και το κρεμμύδι, τα καρπούζια, το χαβιάρι, το αυγοτάραχο Μεσολογγίου, ξερό και κίτρινο ζυμάρι φτιαγμένο." Από ψαρικά αναφέρει  τα παστά, τα μπαρμπούνια, το χταπόδι, το οποίο ψάρευαν τα αλητάκια του Φαλήρου κάτω από τα βράχια και ήταν περιζήτητο.

Στην Ασία όπου βρίσκει ο ταξιδιώτης μουσουλμανικά και χριστιανικά χωριά, η εκτροφή χοιρινών είναι στοιχείο αναγνωριστικό για το χριστιανικό χωριό όπως και η εκκλησία.

Τα φρούτα που αναφέρονται είναι το καρπούζι, τα σταφύλια, τα αχλάδια, τα λεμόνια, τα πορτοκάλια, τα τελευταία εισάγονται από την Κρήτη και την Συρία καθώς όπως φαίνεται η εγχώρια παραγωγή τους, δεν επαρκεί για τις ανάγκες της τότε Ελλάδας (Η Κρήτη ενώθηκε με την Ελλάδα αργότερα, το 1913). Σύμφωνα με τον Ντεσάν "Η σταφίδα είναι ο τυχερός λαχνός αυτού του λαού". Η σταφίδα ήταν ένα πολύ σημαντικό εξαγωγικό προϊόν της Ελλάδας εκείνη την εποχή. 

Όπως και σήμερα, παρατηρεί ποικιλίες πρόβειων και κατσικίσιων τυριών.

Στα γλυκά εδέσματα συγκαταλέγονται το μέλι, αναφέρει συγκεκριμένα το "πεντελικό”, το λουκούμι και το γλυκό του κουταλιού που το πρόσφεραν οικοδέσποινες σε δίσκο μαζί με δροσερό νερό. Ειδικά για το νερό κάνει συχνές αναφορές ο Γκ. Ντεσάν. "Στην ανατολή γεύονται το νερό όπως εμείς το κρασί. Σε αυτό το θέμα γίνονται εκλεκτικοί. Χωρικός που πίνει από κρυστάλλινη πηγή είναι πιο ευτυχισμένος και από πασά."

Από ποτά αναφέρει το κρασί, ονομαστικά τα κρασιά της Σαντορίνης και  της Δεκέλειας που συμπεριλαμβάνονταν στην έκθεση με το όνομα "Ολύμπια" όπου παρουσιάζονταν όλα τα προϊόντα της ελληνικής γεωργίας, κτηνοτροφίας και βιομηχανίας σύμφωνα με τη διαθήκη του μεγάλου ευεργέτη Ευάγγελου Ζάππα. Το δεύτερο αλκοολούχο ποτό που καταναλώνεται ευρέως είναι η ρακή: "Δεν ξέρω πια στην υγεία πόσων ανθρώπων ήπια ρακή...".

Σε άλλο σημείο των σημειώσεων του συγγραφέα:

"ένα λουκούμι, ένα ποτηράκι ρακή, ένα μεγάλο ποτήρι δροσερό νερό. Αυτά τα τρία πράγματα αντιπροσωπεύουν για ένα Παληκάρι την υπέρτατη ευτυχία."

Ελλη Σελινούντα

Πηγές: Συγγραφέας Γκαστόν Ντεσάν 

• Βιβλίο: Η Ελλάδα σήμερα - Οδοιπορικό 1890 - Εκδόσεις Τροχαλία 
• Βιβλίο: Στους δρόμους της Μικρασίας - Οδοιπορικό 1890 - Εκδόσεις Τροχαλία