Η παράδοση συναντά τη ζάχαρη με ξεχωριστά γλυκά των εορτών!

Η ερευνήτρια λαογραφίας και παράδοσης, Μαίρη Παναγάκου έχει καταγράψει κάποια στοιχεία για τα γλυκά αυτής της γιορτινής περιόδου. 

Μελομακάρονα

Η λέξη «μακαρόνι» παράγεται από τη μεσαιωνική ελληνική λέξη «μακαρωνία» που ήταν νεκρώσιμο δείπνο βασισμένο στα ζυμαρικά, κατά τη διάρκεια του οποίου μακάριζαν το νεκρό. Η «μακαρία» η ψυχόπιτα των αρχαίων, ήταν ένα κομμάτι άρτου σε σχήμα μελομακάρονου που προσέφεραν μετά την κηδεία. Αργότερα, καθιερώθηκε ως γλύκισμα των 12ημέρου, κυρίως από τους Έλληνες της Μικράς Ασίας αφού το περιέχυσαν με σιρόπι από μέλι και το ονόμασαν μελομακάρονο (μέλι+μακαρία) ή «φοινίκι» αφού το σχήμα του μοιάζει με τον βασικό καρπό της φοινικιάς, τον χουρμά. Καθιερώθηκε ως χριστουγεννιάτικο γλυκό λόγω του μελιού που περιέχει και που συμβολίζει την ευζωία, την καλοτυχία και τη δημιουργία από τα αρχαία χρόνια. 

Κουραμπιέδες

Πασπαλισμένοι με άχνη, μοσχοβολούν φρέσκο βούτυρο και ανθόνερο και έχουν τη ρίζα τους στην αζέρικη λέξη Qurabiya, Kurabiye στα τούρκικα που σημαίνει Kuru = ξηρό, ψημένο δύο φορές biye = μπισκότο. Το ξερό μπισκότο διανθίστηκε αργότερα με αμύγδαλα και άχνη και κάπως έτσι φτάσαμε στον  σημερινό κουραμπιέ.

Δίπλες

Απαιτητικό  γλυκό με καταγωγή από την Πελοπόννησο που αποτελείται από μια λεπτή ζύμη σε σχήμα ρολού που τηγανίζεται σε λάδι και μετά μπαίνει σε σιρόπι με μέλι.  Πασπαλίζονται με κανέλλα και καρύδια και αναπαριστούν το «δίπλωμα» του Χριστού μέσα στα σπάργανα. 

Βασιλόπιτα

Οι αρχαίοι Έλληνες ετοίμαζαν και αφιέρωναν στη θεά Δήμητρα μια πίτα από φρέσκο σιτάρι. Από τα χριστιανικά χρόνια, η πίτα αυτή αφιερώνεται στον Ιησού Χριστό ή στον Άγιο Βασίλη και περιέχει ένα νόμισμα. Σύμφωνα με την παράδοση ο Μέγας Βασίλειος, επίσκοπος στην Καισάρεια της Καππαδοκίας, όταν ο έπαρχος προσπάθησε να καταλάβει και να λεηλατήσει την Καισάρεια, ζήτησε από τους πλούσιους της πόλης να συγκεντρώσουν όσα περισσότερα χρυσαφικά ως λύτρα. Όταν ο έπαρχος άλλαξε γνώμη και έπρεπε να επιστραφούν τα τιμαλφή στους κατόχους τους, ο Μέγας Βασίλειος, μη γνωρίζοντας σε ποιον ανήκει τι, αποφάσισε να ζυμώσουν ψωμιά, να βάλουν μέσα τους από ένα κόσμημα και να τα μοιράσουν στους κατοίκους. Αυτό το κόσμημα μεταφράζεται στο φλουρί της βασιλόπιττας που, στις μέρες μας, υπόσχεται καλή τύχη όλο το χρόνο σε όποιον το βρει. 

Χριστόψωμο

Ετοιμάζεται παραδοσιακά 2-3 ημέρες πριν τα Χριστούγεννα.  Ενώ φτιάχνεται με τα ίδια βασικά υλικά του ψωμιού, ξεχωρίζει για την περίτεχνη διακόσμησή του από ζυμάρι που μπορεί να είναι, εκτός του βασικού κεντρικού σταυρού με το ολόκληρο καρύδι στη μέση, διάφορα σχέδια όπως λουλούδια (με πέταλα τόσα όσα τα μέλη της οικογένειας) κλαδιά κληματαριάς ή σταφύλια. Ο νοικοκύρης ρίχνει στο χριστόψωμο κρασί και λάδι, εύχεται «όσο νερό έχει η θάλασσα τόσο κρασί και λάδι στο σπίτι μας», δηλαδή αφθονία αγαθών για το σπίτι και το κόβει με το χέρι.

Μπακλαβάς

Το απόλυτο σιροπιαστό γλυκό απαιτεί περίτεχνα ανοιγμένα στο χέρι φύλλα ζύμης. Η προέλευσή του χάνεται πίσω στους αιώνες και πολλές χώρες διεκδικούν τη δημιουργία του, με επικρατέστερη εκδοχή αυτή των τουρκικών φυλών της Κεντρικής Ασίας. Φέρεται να τελειοποιήθηκε από τους ζαχαροπλάστες του σουλτάνου στο Τοπκαπί οι οποίοι για πρώτη φορά δημιούργησαν φύλλα κρούστας. Άλλοι υποστηρίζουν ότι το ελληνικό γλύκισμα «κοπτή» ήταν ο βυζαντινός πρόγονός του.