Φαινόμενο γιο-γιο: η επικίνδυνη ανακύκλωση βάρους

Αυτή η ανακύκλωση βάρους μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη αύξηση του σωματικού βάρους με την πάροδο του χρόνου αλλά και σε σοβαρές ασθένειες όπως η καρδιακή νόσος και ο διαβήτης. Ακόμη και μεταξύ των ανθρώπων που χάνουν ένα σημαντικό ποσοστό βάρους – 10% ή περισσότερο - περίπου 8 στους 10 θα το ξαναπάρουν μέσα σε ένα χρόνο. Αλλά οι δίαιτες ακόμη και οι συχνά επαναλαμβανόμενες δεν περιορίζονται μόνο στα άτομα που έχουν πολλά κιλά. Στοιχεία δείχνουν ότι το ποσοστό αυτών των οποίων ο δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ) είναι κανονικός αλλά παρόλα αυτά θέλουν να χάσουν βάρος, ανεξαρτήτως ηλικίας, παρουσιάζει αύξηση.  Αυτό συχνά οφείλεται σε εξωτερικές πιέσεις και λαθεμένη αντίληψη των μηνυμάτων και προτροπών που κυκλοφορούν για τη δημόσια υγεία.Ο πόλεμος κατά της παχυσαρκίας,  η εμμονή για λεπτό σώμα και η σχέση τους με την υγεία του οργανισμού, συχνά παρερμηνεύονται. Η έμφαση δεν θα πρέπει να είναι το «σωματικό βάρος» ή «το σωματικό λίπος» στην κυριολεξία, αλλά το κίνητρο για έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής τόσο σε σχέση με τη διατροφή όσο και με τη σωματική δραστηριότητα.

Το ίδιο το χάσιμο των παραπανήσιων κιλών - ειδικά η απώλεια των μυών που συνοδεύει κάθε απώλεια βάρους – προτρέπει το σώμα να αντεπιτεθεί, αυξάνοντας την πείνα, επιβραδύνοντας το μεταβολισμό και ενθαρρύνοντας την αποθήκευση λίπους. Αυτή η μεταβολική προσαρμογή μπορεί να εξυπηρετούσε τους προγόνους μας  κατά τη διάρκεια των περιόδων που είχαν ή όχι τροφή, αλλά σίγουρα δεν ισχύει στο σημερινό διατροφικό περιβάλλον όπου ενθαρρύνει την αύξηση του σωματικού βάρους στα άτομα που έχουν γενετική προδιάθεση σε αυτό. Οι επανειλημμένες προσπάθειες για δίαιτα δεν προσφέρουν τίποτα στη μείωση αυτής της ευπάθειας. Ο περιορισμός της τροφής αυξάνει την ιδέα της αξίας και της αναγκαιότητάς της, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε υπερκατανάλωση ή υπερφαγία με συνέπεια το επιπλέον βάρος.

Το φαινόμενο γιο-γιο προωθεί την ανάκτηση περισσότερου λίπος από ό,τι είχαμε αρχικά χάσει. Το σώμα μας θέλει να ανακτήσει τους χαμένους μυς αλλά αυτό που επαναφέρει πρώτα είναι το λίπος,  έτσι η παρόρμηση να τρώει και να επιβραδύνει το μεταβολισμό συνεχίζεται μέχρι να ολοκληρωθεί εκ νέου το «χτίσιμο» των μυών. Αυτή η διαδικασία μπορεί με το πέρασμα του χρόνου να συμβάλλει στη συνολική αύξηση του βάρους. Καθώς το σώμα δεν μπορεί να διακρίνει τη διαφορά μεταξύ μιας ηθελημένης δίαιτας και μιας ακούσιας πείνας λόγω έλλειψης τροφής, μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερη αποθήκευση λίπους κάθε φορά που σταματά ο περιορισμός της τροφής από ό,τι θα έκανε στην περίπτωση που η πρόσληψη τροφής παρέμενε σταθερή.  

Επιπλέον, αυτή η ανακύκλωση βάρους σε άτομα που έχουν ΔΜΣ στο  φυσιολογικό εύρος ή και κατώτερο,  φαίνεται να αυξάνει τον κίνδυνο για διαβήτη τύπου 2, υψηλή πίεση του αίματος και καρδιακές παθήσεις. Τι γίνεται με τους ανθρώπους που ξεκινούν δίαιτα με υψηλότερο σωματικό βάρος; Η έρευνα είναι ασαφής, εν μέρει λόγω των διαφορετικών ορισμών του γιο-γιο που χρησιμοποιούνται στις μελέτες. Κάποιοι μπορεί να έχουν μια μεγάλη απώλεια κιλών και αντίστοιχα μεγάλη επανάκτηση, ενώ άλλοι μπορεί να παρουσιάσουν πολλούς κύκλους μικρότερης απώλειας και ανάκτησης κιλών. 

Το βάρος για όλους τους τύπους σώματος, παχύ, λεπτό, κανονικό, δεν είναι ένα πράγμα που μπορεί να ελέγχεται απόλυτα σύμφωνα με τους ειδικούς. Το μόνο πράγμα που μπορεί να ελεγχθεί είναι η επιλογή, γιαυτό θα πρέπει να κάνουμε επιλογές που μας ταιριάζουν καλύτερα και να επικεντρωθούμε στις ουσιαστικές συνήθειες που μπορούμε να αλλάξουμε. Ακόμα κι αν αυτές δεν μας οδηγήσουν με ακρίβεια στην επιθυμητή απώλεια βάρους, αν μας κάνουν πιο ευτυχισμένους, έστω και αυτό αξίζει τον κόπο. Δεν πρέπει οι νέες υγιεινότερες συνήθειες να εστιάζουν μόνο στην απώλεια βάρους γιατί τότε δεν θα καταφέρουμε να τις διατηρήσουμε. Οι συνήθειες αυτές πρέπει να περιλαμβάνουν χαρά, ενέργεια και άλλα πράγματα που θα μας βοηθήσουν στην καθημερινότητά μας και θα μας δώσουν σίγουρα πολλές περισσότερες δυνατότητες να χάσουμε τα παραπανήσια κιλά.