Οι κετόνες στη διατροφή μας

Μια θαυματουργή πηγή ενέργειας έχει συγκεντρώσει την προσοχή πολλών διατροφολόγων και ερευνητών την τελευταία δεκαετία. Όχι, δεν είναι οι υδατάνθρακες, τα λίπη ή οι πρωτεΐνες. Είναι οι κετόνες που για το σώμα μας, παρόλα αυτά, δεν είναι κάτι καινούργιο.. Μετά από ημέρες νηστείας ή κετογόνου δίαιτας, αυξάνεται η παραγωγή κετόνης και άλλα κύτταρα, όπως τα μυϊκά και τα εγκεφαλικά αρχίζουν να χρησιμοποιούν τις κετόνες και για ενέργεια. Αυτός είναι ο πρωταρχικός στόχος της κετογόνου δίαιτας, αλλά γιατί έχει σημασία;

Η γλυκόζη είναι η κύρια πηγή ενέργειας για σχεδόν κάθε κύτταρο του σώματος και αυτό γιατί μπορεί να κατανεμηθεί σε ενέργεια γρηγορότερα από οποιαδήποτε άλλη πηγή καυσίμου. Η χρήση γλυκόζης ως καύσιμο ωστόσο, παρουσιάζει κάποια αρνητικά αποτελέσματα. Αυτό που κερδίζουμε σε ταχύτητα, το χάνουμε σε αποτελεσματικότητα. Κατά τη διαδικασία της καύσης των σακχάρων απελευθερώνονται περισσότερες ελεύθερες ρίζες και αντιδρώντα είδη οξυγόνου και δημιουργείται λιγότερη ενέργεια από ό,τι όταν χρησιμοποιούμε κετόνες και λίπος για ενέργεια. Οι κετόνες είναι μια πιο αποτελεσματική πηγή που έχει παράλληλα μια σειρά ωφελημάτων, ειδικά για τα κύτταρα του εγκεφάλου. Για παράδειγμα, οι μελέτες που έγιναν σε άτομα με διαφορετικά είδη γνωσιακών προβλημάτων από τη νόσο του Πάρκινσον έως την επιληψία, επιβεβαιώνουν ότι η χρήση κετονών ως καυσίμων μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την λειτουργία του εγκεφάλου. Πολλά άλλα κύτταρα, όπως τα μυϊκά, επωφελούνται επίσης από τη χρήση κετονών, αλλά δεν μπορείτε να αποκομίσετε αυτά τα οφέλη, εκτός αν χρησιμοποιήσετε πρώτα τα αποθέματα σακχάρων..

Η κέτωση δημιουργείται όταν το σώμα δεν έχει επαρκή γλυκόζη. Αυτό συμβαίνει όταν το σώμα καταναλώνει όλο το γλυκογόνο (αποθήκες σακχάρου) και δεν παίρνει αρκετούς υδατάνθρακες από τη διατροφή. Ωστόσο, πριν αρχίσει να καίει περισσότερες κετόνες, το σώμα στηρίζεται στη γλυκονεογένεση - τη διαδικασία μετατροπής των μη σακχάρων, όπως τα αμινοξέα, σε σάκχαρα. Πρόκειται για μια διαδικασία αποταμίευσης, αλλά είναι επίσης εξαιρετικά αναποτελεσματική και προκαλεί απώλεια μυών. Ευτυχώς, τα αμινοξέα χρησιμοποιούνται μόνο ως κυρίαρχη πηγή καυσίμων κατά τη διάρκεια των πρώτων δύο έως τριών ημερών περιορισμού των υδατανθράκων, επειδή το σώμα θέλει να διατηρήσει την ενέργεια και τη μυϊκή μάζα. Για να πάρει τη θέση της πρωτεΐνης, το σώμα χρησιμοποιεί μια πιο αποτελεσματική πηγή καυσίμων που διατηρεί τη μυϊκή μάζα, τις κετόνες.

Όλες οι κετόνες ούρων είναι κετόνες, αλλά δεν είναι όλες οι κετόνες κετόνες ούρων. Υπάρχουν εκατομμύρια δυνητικών ενώσεων κετόνης που μπορούν να σχηματιστούν με ποικίλους συνδυασμούς διαφορετικών ομάδων υδρογονανθράκων, αλλά δεν θεωρούνται όλοι κετόνες ούρων.  Όταν οι μελέτες και τα άρθρα μιλάνε για κετόνες, μιλάνε για τις τρεις κετόνες που σχηματίζει φυσιολογικά το σώμα δηλαδή την Acetoacetate, το Β-υδροξυβουτυρικό άλας (BHB) και την Ακετόνη. Αυτές οι τρεις είναι οι μόνες κετόνες που παράγονται στο σώμα. Όλες παράγονται από το συκώτι και χρησιμοποιούνται ως πηγή ενέργειας όταν η γλυκόζη δεν είναι άμεσα διαθέσιμη, αλλά παράγονται σε διαφορετικούς χρόνους και με ελαφρώς διαφορετικούς τρόπους.

Κετοξέωση - Η κακή πλευρά της κέτωσης

Η αύξηση των κετονών του αίματος δεν είναι καλή ιδέα για όλους. Όταν η ινσουλίνη δεν είναι διαθέσιμη ή δεν λειτουργεί σωστά, τα επίπεδα της κετόνης μπορούν να αυξηθούν δραματικά και να συνεχίσουν να αυξάνονται σε ανθυγιεινά επίπεδα. Αυτό ονομάζεται διαβητική κετοξέωση και συμβαίνει σε άτομα με διαβήτη τύπου 1 και  2 προκαλώντας την υπερβολική οξείδωση του αίματος.

Αυτή η κατάσταση μπορεί να είναι πολύ επικίνδυνη, αλλά μπορεί εύκολα να μετριαστεί. Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα είναι η δίψα, η συχνή ούρηση, η ναυτία, ο κοιλιακός πόνος, η αδυναμία, η άσχημη αναπνοή και η σύγχυση. Αλλά τι γίνεται με τους ανθρώπους που δεν έχουν διαβήτη; Είναι εξαιρετικά απίθανο για τα υγιή άτομα να παρουσιάσουν κετοξέωση. Ένα υγιές σώμα δημιουργεί άφθονη ινσουλίνη και τα κύτταρα του ανταποκρίνονται κατάλληλα, επιτρέποντας στο ήπαρ να παράγει κετόνες την κατάλληλη στιγμή και να κλείνει την παραγωγή κετόνης πριν απελευθερωθεί σε μεγάλες ποσότητες στο αίμα.

Η καλή πλευρά των κετονών

Επιστημονικές μελέτες υποστηρίζουν ότι οι κετόνες προσφέρουν τα παρακάτω οφέλη για την υγεία:

• Διεγείρουν τη δημιουργία μιτοχονδρίων. Περισσότερα μιτοχόνδρια οδηγούν σε περισσότερη ενέργεια και υγιέστερα κύτταρα
• Προστατεύουν και αναγεννούν το νευρικό σύστημα
• Δρουν ως αντιοξειδωτικά, μειώνοντας τον αριθμό των αντιδραστικών ειδών οξυγόνου και των ελεύθερων ριζών που παράγονται
• Διατηρούν τη μυϊκή μάζα
• Βοηθούν στην πρόληψη της ανάπτυξης του καρκίνου γιατί  τα καρκινικά κύτταρα δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις κετόνες ως ενέργεια για να αναπτυχθούν
• Οι κετόνες μπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής σε άτομα με αυτισμό.  Μελέτες σε ποντίκια έδειξαν ότι μια κετονική δίαιτα βελτίωσε ή ακόμη και ανέστρεψε τις συμπεριφορές που έμοιαζαν με αυτισμό.

Η κετογονική ή κετονική διατροφή

Η κέτωση είναι μια δημοφιλής στρατηγική απώλειας βάρους. Τα προγράμματα κατανάλωσης χαμηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες περιλαμβάνονται σε δημοφιλείς δίαιτες όπως, στο πρώτο μέρος της δίαιτας Atkins και της δίαιτας Paleo, τα οποία επικεντρώνονται στις πρωτεΐνες για την τροφοδοσία του οργανισμού.  Εκτός από το ότι βοηθά στην καύση του λίπους,  η κέτωση μπορεί να συμβάλλει στην μείωση της πείνας. Για τους υγιείς ανθρώπους που δεν έχουν διαβήτη και τις γυναίκες που δεν είναι έγκυες, η κέτωση συνήθως ξεκινά μετά από 3 ή 4 μέρες κατανάλωσης λιγότερων από 50 γραμμάρια υδατανθράκων την ημέρα. Μερικές πιθανές παρενέργειες είναι ο πονοκέφαλος, η κόπωση, η δυσκοιλιότητα, τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης και η κακή αναπνοή. Ωστόσο, τα περισσότερα συμπτώματα είναι προσωρινά . Μερικές φορές οι κετογόνες δίαιτες είναι χαμηλές σε φυτικές ίνες για το λόγο αυτό, πρέπει να καταναλώνονται πολλά λαχανικά υψηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες και  χαμηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες.

Φωτεινή Πουρνάρα