Το δικαίωμα στην υγεία

Το δικαίωμα στην απόλαυση του υψηλότερου δυνατού επιπέδου σωματικής και ψυχικής υγείας, δεν είναι κάτι καινούργιο. Σε διεθνές επίπεδο, διατυπώθηκε για πρώτη φορά στο Σύνταγμα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO) του 1946, του οποίου το προοίμιο ορίζει την υγεία ως "κατάσταση πλήρους σωματικής, πνευματικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι απλώς απουσίας ασθένειας ή αναπηρίας".  Σημειώνει επίσης ότι "η απόλαυση του υψηλότερου δυνατού επιπέδου υγείας είναι ένα από τα θεμελιώδη δικαιώματα κάθε ανθρώπου χωρίς διάκριση φυλής, θρησκείας, πολιτικής πεποίθησης, οικονομικής ή κοινωνικής κατάστασης".

Η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του 1948 ανέφερε επίσης την υγεία ως μέρος του δικαιώματος για επαρκές βιοτικό επίπεδο και το δικαίωμα στην υγεία αναγνωρίστηκε και πάλι ως ανθρώπινο δικαίωμα στο Διεθνές Σύμφωνο για τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα του 1966.  Από τότε, διάφορες διεθνείς συνθήκες για τα ανθρώπινα δικαιώματα έχουν αναγνωρίσει ή αναφέρονται στο δικαίωμα στην υγεία ή σε στοιχεία της, όπως το δικαίωμα στην ιατρική περίθαλψη. Το δικαίωμα στην υγεία αφορά όλα τα κράτη και όλα έχουν δεσμευτεί νομοθετικά να το προστατεύσουν.  Αυτές οι πρωτοβουλίες βοήθησαν στη διευκρίνιση της φύσης του δικαιώματος στην υγεία και του τρόπου με τον οποίο μπορεί να επιτευχθεί.

Το δικαίωμα στην υγεία έχει διάφορες πτυχές

Συσχετίζουμε συχνά το δικαίωμα στην υγεία με πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη και την κατασκευή νοσοκομείων. Αυτό είναι σωστό, αλλά το δικαίωμα στην υγεία επεκτείνεται και πέρα από αυτό. Περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα παραγόντων που μπορούν να μας βοηθήσουν να έχουμε μια υγιή ζωή. Η Επιτροπή Οικονομικών, Κοινωνικών και Πολιτιστικών Δικαιωμάτων, όργανο υπεύθυνο για την παρακολούθηση του Διεθνούς Συμφώνου για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα, θέτει ως βασικούς καθοριστικούς παράγοντες της υγείας:

• Το ασφαλές πόσιμο νερό και την επαρκή αποχέτευση
• Τα ασφαλή τρόφιμα
• Την επαρκή διατροφή και στέγαση
• Τις υγιεινές συνθήκες εργασίας και περιβάλλοντος
• Την εκπαίδευση και πληροφόρηση σχετικά με την υγεία
• Την ισότητα των φύλων.

Το δικαίωμα στην υγεία περιέχει ελευθερίες

Αυτές οι ελευθερίες περιλαμβάνουν το δικαίωμα απαλλαγής από τη μη συναινετική ιατρική περίθαλψη, όπως τα ιατρικά πειράματα, τις έρευνες ή την αναγκαστική στειρότητα, καθώς και απαλλαγή από βασανιστήρια και άλλη σκληρή, απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση ή τιμωρία.

Το δικαίωμα στην υγεία περιλαμβάνει παροχές

• Το δικαίωμα σε ένα σύστημα προστασίας της υγείας που παρέχει ίσες ευκαιρίες για όλους ώστε να απολαμβάνουν το υψηλότερο δυνατό επίπεδο υγείας
• Το δικαίωμα πρόληψης, θεραπείας και ελέγχου των ασθενειών
• Πρόσβαση σε βασικά φάρμακα
• Υγεία για τις μητέρες, τα παιδιά και την αναπαραγωγή
• Ίση και έγκαιρη πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες υγείας
• Παροχή εκπαίδευσης και πληροφόρησης σχετικά με την υγεία
• Συμμετοχή του πληθυσμού σε αποφάσεις σχετιζόμενες με την υγεία σε εθνικό και κοινοτικό επίπεδο.

Οι υγειονομικές υπηρεσίες, τα αγαθά και οι εγκαταστάσεις πρέπει να παρέχονται σε όλους χωρίς διακρίσεις.

Η απαγόρευση των διακρίσεων αποτελεί βασική αρχή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και είναι ζωτικής σημασίας.  Επίσης όλες οι παραπάνω υπηρεσίες θα πρέπει να είναι διαθέσιμες, προσιτές, αποδεκτές και καλής ποιότητας.

Συχνές παρανοήσεις σχετικά με το δικαίωμα στην υγεία

Το δικαίωμα στην υγεία ΔΕΝ είναι το ίδιο με το δικαίωμα να είσαι υγιής

Μια κοινή εσφαλμένη αντίληψη είναι ότι το κράτος πρέπει να μας εγγυηθεί καλή υγεία. Ωστόσο, η καλή υγεία επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες που βρίσκονται εκτός του άμεσου ελέγχου των κρατών, όπως τα βιολογικά γενετικά χαρακτηριστικά του ατόμου και οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες. Αντίθετα, το δικαίωμα στην υγεία αναφέρεται στην απόλαυση μιας ποικιλίας αγαθών, εγκαταστάσεων, υπηρεσιών και προϋποθέσεων που είναι απαραίτητες για την πραγματοποίησή του.

Το δικαίωμα στην υγεία δεν είναι μόνο ένας προγραμματικός στόχος που πρέπει να επιτευχθεί μακροπρόθεσμα

Το γεγονός ότι το δικαίωμα στην υγεία πρέπει να είναι ένας απτός προγραμματικός στόχος δεν σημαίνει ότι δεν προκύπτουν άμεσες υποχρεώσεις από τα κράτη. Στην πραγματικότητα, τα κράτη πρέπει να καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια, με τα διαθέσιμα μέσα που έχουν, για να πραγματοποιήσουν το δικαίωμα στην υγεία και να λάβουν μέτρα προς αυτή την κατεύθυνση.

Η δύσκολη οικονομική κατάσταση μιας χώρας ΔΕΝ την απαλλάσσει από την υποχρέωση να αναλάβει δράση για την υλοποίηση του δικαιώματος στην υγεία

Κανένα κράτος δεν μπορεί να δικαιολογήσει την αποτυχία συμμόρφωσής του λόγω έλλειψης πόρων. Τα κράτη πρέπει να εγγυηθούν το δικαίωμα στην υγεία στο μέγιστο των διαθέσιμων πόρων τους.

Φωτεινή Πουρνάρα