Απειλούμενα ψάρια και θαλασσινά στις ελληνικές θάλασσες

Τα 13.780 χλμ. ακτογραμμής και τα περίπου 6.000 νησιά και νησίδες της χώρας μας την καθιστούν απόλυτα συνυφασμένη με τη θάλασσα που για τους Έλληνες αποτελεί από τα αρχαία χρόνια, πηγή πλούτου, πολιτισμού, ευρωστίας και ευημερίας. Βασικός πυλώνας του παραγωγικού ιστού της Ελλάδας είναι η αλιεία και ο αλιευτικός της στόλος είναι ο μεγαλύτερος στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι 15.000 ψαράδες που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας, εξαρτώνται από το υγρό στοιχείο για την επιβίωσή τους.

Ωστόσο, η υπεραλίευση, αποτελεί πλέον και για τον τόπο μας σοβαρή απειλή για την υγεία των θαλασσών και κατ’ επέκταση για τη διατροφική μας ασφάλεια και την ευημερία των ψαράδων. Ως λαός καταναλώνουμε σχεδόν 20 κιλά ψάρι το χρόνο, εκ των οποίων το 66% είναι εισαγόμενα, το 22% προϊόντα εγχώριας υδατοκαλλιέργειας και μόνο το 12% προϊόντα εγχώριας αλιείας. Η ποσότητα αυτή είναι διπλάσια σε σχέση με τις προηγούμενες δεκαετίες, κι ενώ ο πληθυσμός αυξάνεται, όλο και περισσότερα αλιευτικά σκάφη «οργώνουν» τις θάλασσες, εκμεταλλευόμενα τα ιχθυαποθέματα σε βαθμό εξάντλησής τους, χρησιμοποιώντας παράνομες ή μη επιλεκτικές μεθόδους και ψαρεύοντας νεαρά ψάρια που δεν έχουν προλάβει να αναπαραχθούν ούτε μία φορά, οδηγώντας με αυτόν τον τρόπο ολόκληρα είδη σε αφανισμό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να απειλείται το 93% των αξιολογημένων αποθεμάτων στη Μεσόγειο από την υπεραλίευση, ενώ τα τελευταία 40 χρόνια έχει εξαφανιστεί το 50% της θαλάσσιας ζωής του πλανήτη.

Ένας από τους βασικούς λόγους της υπεραλίευσης είναι ότι ψαρεύουµε νεαρά ψάρια που δεν έχουν προλάβει να αναπαραχθούν ούτε µία φορά. Η σηµασία του να µην ψαρεύουµε και να μην καταναλώνουµε νεαρά ψάρια σχετίζεται και µε το γεγονός ότι κάποια είδη αλλάζουν φύλο στην πορεία της ζωής τους, όπως η γόπα, που γεννιέται θηλυκό και αφού ωριµάσει, µετατρέπεται σε αρσενικό! Τα τέσσερα κριτήρια για το σωστό ψάρι και την προστασία της θάλασσας είναι η εποχικότητα, η επάρκεια, το αλιευτικό εργαλείο και το μέγεθος. Στον παρακάτω πίνακα αναφέρεται ποιό είναι το ελάχιστα επιτρεπόμενο μέγεθος αλιείας κάποιων δημοφιλών ψαριών για τη χώρα μας:

Ως καταναλωτές, έχουμε τη δύναμη να κάνουμε στροφή στα βιώσιμα ψάρια, αυτά που αλιεύτηκαν με νόμιμες μεθόδους και αλιευτικά εργαλεία, που πιστοποιήθηκαν και που φέρουν τη σήμανση βιώσιμης αλιείας MSC αλλά και ASC για την υπεύθυνη υδατοκαλλιέργεια. Είναι στο χέρι μας να μην καταναλώνουμε νεαρά ψάρια που δεν πρόλαβαν να αφήσουν απογόνους, που είναι κάτω από το επιτρεπόμενο μέγεθος ή στην εποχή αναπαραγωγής τους καθώς και προστατευόμενα και απειλούμενα είδη θαλάσσιων οργανισμών. Επίσης, στο εστιατόριο θα πρέπει να μην παραγγέλνουμε γόνο.

Προστατευόµενα και απειλούμενα είδη

Υπάρχουν κάποια είδη θαλάσσιων οργανισμών των οποίων η αλιεία, εκφόρτωση, πώληση και κατά συνέπεια η κατανάλωση, απαγορεύονται. Πέρα από τα είδη που προστατεύονται από τη νομοθεσία, υπάρχουν διάφορα είδη ψαριών των οποίων τα αποθέματα απειλούνται και τα οποία δεν πρέπει να καταναλώνουμε:

• Πίνες. Τα όστρακα αυτά χρησιμοποιούνται συχνά ως δόλωμα ενώ παράλληλα αποτελούν εκλεκτό μεζέ. Εκκρίνουν ένα υγρό από το οποίο φτιάχνεται ένα σπάνιο είδος μεταξιού (βύσσος).
• Πετροσωλήνες. Άλλο ένα μοναδικό έδεσμα που για να το αποκολλήσουν από τα βράχια, οι ψαράδες τα σπάνε, καταστρέφοντας το οικοσύστημα.
• Λευκός καρχαρίας
• Σαπουνάς ή προσκυνητής , ο μεγαλύτερος καρχαρίας στη Μεσόγειο. Επιβλητικός αλλά ακίνδυνος.
• Ερυθρός τόνος. Έχει μεγάλη εμπορική αξία και δυστυχώς ο πληθυσμός του απειλείται σοβαρά.
• Ξιφίας. Δημοφιλές ψάρι και στη χώρα μας που μαστίζεται από την υπεραλίευση.
• Γαλέος ή δροσίτης. Το πιο κοινό σκυλόψαρο είναι και αυτό είδος προς εξαφάνιση.
• Καρχαρίες. Ανήκουν και αυτή στη λίστα με τα υπεραλιευμένα και υπό εξαφάνιση είδη.
• Ροφός. Δεν πρέπει να καταναλώνεται. Τα συγγενικά είδη στήρα και σφυρίδα μπορούν να καταναλώνονται τη σωστή εποχή και εφόσον είναι άνω των 45 εκ.

Και θυμηθείτε: οι παροιμίες έχουν συχνά και μια δεύτερη ανάγνωση. Για παράδειγμα, το «κάθε πράγμα στον καιρό του και ο κολιός τον Αύγουστο» εννοεί φυσικά ότι ο κολιός τον Αύγουστο είναι πιο παχύς, άρα και πιο καλός, αλλά αυτό συμβαίνει επειδή τότε αναπαράγεται, άρα δεν θα πρέπει να καταναλώνεται.

Φωτεινή Πουρνάρα