Πώς περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα μπορεί να κάνει τα τρόφιμα λιγότερο θρεπτικά

Οι υψηλότερες συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα (CO2) συνδέονται με μειώσεις πρωτεϊνών και πολλαπλών βασικών θρεπτικών συστατικών στο ρύζι, σύμφωνα με νέα μελέτη από μια διεθνή ομάδα επιστημόνων. Τα τελευταία χρόνια οι ερευνητές έχουν αρχίσει να συνειδητοποιούν ότι το επιπλέον διοξείδιο του άνθρακα που ανθίσταται στην ατμόσφαιρα δεν συμβάλλει μόνο στην υπερθέρμανση του πλανήτη, αλλά και κάποιες από τις πιο σημαντικές καλλιέργειες χάνουν τη θρεπτική τους αξία αφού αλλάζει η χημική τους σύνθεση και μειώνονται οι βιταμίνες και τα ορυκτά που περιέχουν.

Μετά το σιτάρι, το ρύζι είναι η δεύτερη πιο σημαντική καλλιέργεια στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Σήμερα, οι Ιάπωνες παίρνουν το 20% της καθημερινής τους τροφής από το ρύζι, αλλά αλλού στην Ασία παραμένει πολύ σημαντική τροφή. Στο Μπαγκλαντές, την Καμπότζη, την Ινδονησία, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Λάος, τη Μυανμάρ, το Βιετνάμ και τη Μαδαγασκάρη, περίπου 600 εκατομμύρια άνθρωποι βασίζονται στο ρύζι για το 50% της καθημερινής κατανάλωσης ενέργειας και πρωτεϊνών.

Οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Τόκιο παρακολουθούσαν την ανάπτυξη του ρυζιού σε πειραματικά χωράφια στην Ιαπωνία και την Κίνα. Ένα σύστημα σωλήνων παρείχε διαφορετικά επίπεδα CO2 στα φυτά του ρυζιού. Οι εγκατεστημένοι αισθητήρες ανέμου και οι ανιχνευτές αερίου βοήθησαν τους επιστήμονες να εξασφαλίσουν ότι κάθε φυτό εκτέθηκε στη σωστή ποσότητα CO2. Αναλύθηκαν 18 δείγματα ρυζιού από τα πειραματικά φυτά, μετρώντας τις ποσότητες σιδήρου, ψευδαργύρου, πρωτεϊνών και βιταμινών Β1, Β2, Β5 και Β9 που βρέθηκαν στο κάθε ένα. Ο Kazuhiko Kobayashi, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Τόκιο και επικεφαλής της μελέτης, πειραματίζεται με το υπαίθριο σύστημα παροχής CO2 πάνω από το έδαφος για περίπου δύο δεκαετίες, βελτιώνοντάς το συνεχώς. Τα στοιχεία που συνέλεξε η ομάδα του αποκάλυψαν μια αντίστροφη σχέση μεταξύ των επιπέδων CO2 και των διατροφικών ιδιοτήτων του ρυζιού: όσο υψηλότερο είναι το επίπεδο CO2, τόσο χαμηλότερα είναι τα επίπεδα βιταμινών και ανόργανων συστατικών. Οι ερευνητές δημοσίευσαν τα ευρήματα αυτής της μελέτης στο Science Advances.

Τα μέσα επίπεδα βιταμίνης Β1 (θειαμίνης) μειώθηκαν κατά 17,1%. Η βιταμίνη Β2 (ριβοφλαβίνη) κατά 16,6%, η Β5 (παντοθενικό οξύ) κατά 12,7% και η Β9 (φυλλικό οξύ) κατά 30,3%. Οι ερευνητές δεν ανέφεραν καμία αλλαγή στα επίπεδα βιταμίνης Β6 ή στο ασβέστιο, ενώ τα επίπεδα βιταμίνης Ε αυξήθηκαν για τα περισσότερα στελέχη. Εκτός από τις μεταβολές στις βιταμίνες, ανέφεραν κατά μέσο όρο 10,3% μείωση της πρωτεΐνης, 8% μείωση του σιδήρου και 5,1% μείωση στον ψευδάργυρο, σε σύγκριση με το ρύζι που καλλιεργείται κάτω από τις τρέχουσες συγκεντρώσεις CO2. Τα θρεπτικά ελλείμματα είναι πιθανό να πλήξουν περισσότερο τις χώρες όπου το ρύζι αποτελεί σημαντικό μέρος της καθημερινής διατροφής τους. Οι συνεπαγόμενες από το CO2 αλλαγές στη διατροφική ποιότητα του ρυζιού πιθανόν να επιδεινώσουν τις ασθένειες και να επηρεάσουν την ανάπτυξη των παιδιών στην πρώιμη ηλικία, ανέφεραν οι ερευνητές. Τα διατροφικά ελλείμματα που προκαλούνται από το CO2 προβλέπεται να είναι μεγαλύτερα για τις χώρες με το χαμηλότερο συνολικό ακαθάριστο εγχώριο προϊόν ανά κάτοικο, σύμφωνα με τη μελέτη.

Ορισμένες μελέτες έχουν παρατηρήσει ότι υψηλότερα επίπεδα CO2 προκαλούν ανάπτυξη των φυτών μέσω της αυξημένης φωτοσύνθεσης. Κάποιοι θεωρούν ότι περισσότερο CO2 είναι τροφή για τα φυτά, και είναι, σημειώνουν οι επιστήμονες. Αλλά πώς τα φυτά ανταποκρίνονται σε αυτή την ξαφνική αύξηση και πώς θα επηρεάσουν και την ανθρώπινη υγεία με διάφορους τρόπους, λόγω της έλλειψης θρεπτικών συστατικών, της εθνο-φαρμακολογίας ή των εποχιακών αλλεργιών στη γύρη, είναι κάτι που δεν καταλαβαίνουμε ακόμα, δήλωσαν οι ερευνητές.

Οι αναφερθείσες μεταβολές στα μικροθρεπτικά συστατικά αναμένονταν με βάση το πώς οι αυξημένες συγκεντρώσεις του CO2 επηρεάζουν τη φυσιολογία των φυτών, αυξάνοντας την περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες (π.χ. άμυλο και σάκχαρα) και μειώνοντας την περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες και ανόργανα συστατικά. Οι αλλαγές στις βιταμίνες Β μπορεί να σχετίζονται με την αποδεδειγμένη μείωση του αζώτου στα φυτά που εκτίθενται σε αυξημένες συγκεντρώσεις CO2, δήλωσε ο Ziska. Οι αναφερόμενες μεταβολές στα μικροθρεπτικά συστατικά ήταν κάτι λογικό αφού οι αυξημένες συγκεντρώσεις του CO2 επηρεάζουν τη φυτική φυσιολογία, αυξάνουν την περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες (π.χ. άμυλο και σάκχαρα) και μειώνουν την περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες και ανόργανα συστατικά. Οι αλλαγές στις βιταμίνες Β μπορεί να σχετίζονται με τη μείωση του αζώτου στα φυτά που εκτίθενται σε αυξημένες συγκεντρώσεις CO2, ανέφεραν.

Οι συγγραφείς της μελέτης δήλωσαν ότι οι γεωπόνοι, οι επιδημιολόγοι, οι φυσιολόγοι, οι διατροφολόγοι και οι επαγγελματίες της υγείας θα πρέπει να ποσοτικοποιήσουν με ακρίβεια τη φύση των μεταβολών της ανθρώπινης διατροφής που προκαλούνται από το διοξείδιο του άνθρακα, καθώς και τις συναφείς επιδράσεις στην υγεία. Πρέπει επίσης να διερευνηθούν οι δυνατότητες μείωσης ή εξάλειψης των κινδύνων και να γίνουν μελέτες για να κατανοηθεί εάν η παραδοσιακή καλλιέργεια ή η γενετική τροποποίηση θα μπορούσε να οδηγήσει σε διατροφικά ανώτερο ρύζι.

Φωτεινή Πουρνάρα