Τοξικός υδράργυρος στα ψάρια

Ο μεθυλυδράργυρος είναι η κυρίαρχη μορφή του υδραργύρου στα ψάρια και άλλα ιχθυηρά και είναι ιδιαίτερα τοξική για το αναπτυσσόμενο νευρικό σύστημα, συμπεριλαμβανομένου του εγκεφάλου. Ενώ η μέση έκθεση στον μεθυλυδράργυρο στα τρόφιμα είναι απίθανο να υπερβεί την Ανεκτή Εβδομαδιαία Πρόσληψη (TWI), η πιθανότητα να επιτευχθεί ένα τέτοιο επίπεδο έκθεσης σε μεθυλυδράργυρο αυξάνεται πολύ στους καταναλωτές ψαριών υψηλού βαθμού κατανάλωσης. Αυτή η ομάδα καταναλωτών μπορεί να περιλαμβάνει και τις έγκυες γυναίκες με αποτέλεσμα την πιθανή έκθεση του εμβρύου σε μεθυλυδράργυρο σε μια κρίσιμη περίοδο για την ανάπτυξη του εγκεφάλου. Ο ανόργανος υδράργυρος είναι λιγότερο τοξικός και μπορεί επίσης να εντοπιστεί σε ψάρια και άλλα ιχθυηρά, καθώς και σε έτοιμα γεύματα. Η έκθεση των καταναλωτών σε ανόργανο υδράργυρο μέσω των τροφίμων είναι απίθανο να υπερβεί την TWI για τους περισσότερους ανθρώπους, παρά μόνο εάν συνδυαστεί με άλλες πηγές έκθεσης.

Κατόπιν αιτήματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η επιστημονική ομάδα της EFSA για τις ουσίες που επιμολύνουν τα τρόφιμα (CONTAM) επανεξέτασε νέα επιστημονικά στοιχεία σχετικά με την τοξικότητα αυτών των μορφών του υδραργύρου και αξιολόγησε τις προσωρινές τιμές TWIs που είχαν καθοριστεί το 2003 και το 2010 από τη μεικτή επιτροπή εμπειρογνωμόνων για τα πρόσθετα τροφίμων του FAO / WHO. Η τιμή TDI ή αλλιώς ανεκτή ημερήσια ή εβδομαδιαία είναι μια εκτίμηση της μέσης ποσότητας ενός χημικού παράγοντα που επιμολύνει τα τρόφιμα, που μπορεί να προσλαμβάνεται καθημερινά ή εβδομαδιαία στη διάρκεια της ζωής ενός ανθρώπου χωρίς να θέτει σε σημαντικό κίνδυνο την υγεία του. Η έκθεση σε τέτοιες προσμείξεις παρόλο που δεν είναι επιθυμητή, δεν μπορεί να αποφευχθεί εξ’ ολοκλήρου, όπως π.χ. στην περίπτωση των επιμολυντών που υπεισέρχονται στην τροφική αλυσίδα λόγω της περιβαλλοντικής επιμόλυνσης (π.χ. μόλυβδος, διοξίνες, κ.λπ.).

Στη γνωμοδότησή της η ομάδα CONTAM καθόρισε μια τιμή TWI ανόργανου υδραργύρου 4 μg/kg σωματικού βάρους. Για τον μεθυλυδράργυρο, νέες μελέτες δείχνουν ότι τα ευεργετικά αποτελέσματα που σχετίζονται με τα μακράς αλύσου ω-3 λιπαρά οξέα που υπάρχουν στα ψάρια μπορεί να έχουν ήδη οδηγήσει σε υποτίμηση των πιθανών αρνητικών επιπτώσεων του στα ψάρια. Η επιτροπή πρότεινε μια τιμή TWI για το μεθυλυδράργυρο της τάξης του 1,3 μg/kg σωματικού βάρους. Πιο ακριβή στοιχεία σχετικά με την κατανάλωση τροφίμων καθώς και για τα επίπεδα υδραργύρου στα τρόφιμα επέτρεψαν στην Ομάδα της EFSA ακριβέστερη εκτίμηση της έκθεσης του ανθρώπου σε μεθυλυδράργυρο μέσω της δίαιτας. Ως οι πιο σημαντικοί παράγοντες της έκθεσης σε μεθυλυδράργυρο στην Ευρώπη για όλες τις ηλικιακές ομάδες αναγνωρίστηκαν τα ψάρια (σάρκα ψαριών) και ιδιαίτερα ο τόνος, παλαμίδα, ξιφίας, γάδος, λούτσος ενώ για τα μικρά παιδιά ο βακαλάος. Η έκθεση των γυναικών που βρίσκονται σε ηλικία τεκνοποίησης λήφθηκε επίσης υπόψη και διαπιστώθηκε ότι δεν είναι διαφορετική από τους υπόλοιπους ενήλικες εν γένει. Η έκθεση μέσω των τροφίμων όσον αφορά καταναλωτές υψηλού και συχνού βαθμού κατανάλωσης ψαριών ήταν γενικά περίπου δύο φορές υψηλότερη από ό, τι για το σύνολο του πληθυσμού.

Η νέα γνωμοδότηση της EFSA επικεντρώνεται μόνο στους κινδύνους που συνδέονται με τον ανόργανο υδράργυρο και την έκθεση σε μεθυλυδράργυρο μέσω της δίαιτας και δεν αξιολογούν τα διατροφικά οφέλη που συνδέονται με ορισμένες τροφές (π.χ. ψάρι και άλλα θαλασσινά). Ωστόσο, η ομάδα CONTAM πρόσθεσε ότι εάν τα μέτρα για τη μείωση της έκθεσης σε μεθυλυδράργυρο εξεταστούν από τους διαχειριστές επικινδυνότητας όπως τα Κράτη Μέλη, οι πιθανές ευεργετικές συνέπειες της κατανάλωσης ψαριών θα πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψη.

Σύμφωνα με τον ΕΦΕΤ ψάρια όπως ο σολομός, ο ξιφίας, ο γαλέος, ο τόνος περιέχουν υδράργυρο σε πολλές περιπτώσεις πάνω από τα επιτρεπτά όρια.

Ο υδράργυρος προέρχεται από τον Ατλαντικό ωκεανό κυρίως που είναι μολυσμένος με υδράργυρο. Ο υδράργυρος συσσωρεύεται στον οργανισμό και προκαλεί βλάβες στον εγκέφαλο, το κεντρικό νευρικό σύστημα και είναι ύποπτος για καρκινογένεση. Μάλιστα, ο αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων συνιστά στις έγκυες γυναίκες να μην καταναλώνουν αυτήν την κατηγορία ψαριών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και για τον υπόλοιπο πληθυσμό συνιστάται η κατανάλωση μόνο μια φορά τον μήνα .Παρόμοιες συστάσεις έχουν γίνει και από την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων και από τους αντίστοιχους οργανισμούς Αυστραλίας και Καναδά. Επισημαίνεται σε κάθε περίπτωση ότι τα αναφερόμενα αφορούν μόνο αυτήν την κατηγορία ψαριών και όχι τα άλλα είδη, τα οποία θεωρούνται απαραίτητα για μια υγιεινή διατροφή και ιδιαίτερα τα ψάρια του Αιγαίου.