Tα πλαστικά καλαμάκια, παρόλο που είναι εύχρηστα, είναι επίσης μικρά κομμάτια ενός πολύ μεγάλου προβλήματος

Τα πρώτα καλαμάκια

Πίσω στη δεκαετία του 1880, ο Marvin Stone από την Ουάσινγκτον έπινε το συνηθισμένο του cocktail mint julep με κάτι που θεωρείτο καλαμάκι: ένα κομμάτι από στέλεχος σίκαλης. Ο Stone μισούσε τη γεύση χόρτου που έδινε στο ποτό του κι έτσι βρήκε τη δική του λύση, το χάρτινο καλαμάκι. Από το 1960 η εκδοχή του για το χάρτινο καλαμάκι ανανεώθηκε με το πλαστικό, έτσι όπως το γνωρίζουμε σήμερα. Αλλά το καλαμάκι φαίνεται να έχει μια ιστορία που πηγαίνει αιώνες πίσω.

Όταν ο βρετανός αρχαιολόγος Leonard Woolley βρήκε τον τάφο της βασίλισσας Puabi στην αρχαία πόλη των Σουμερίων Ur στο σημερινό Ιράκ το 1928, αποκάλυψε έναν απίστευτο κρυμμένο θησαυρό για τον κόσμο. Αλλά ανάμεσα στα ανεκτίμητης αξίας ευρήματα υπήρχε και μια πιο ταπεινή ανακάλυψη: η πρώτη ιστορική αναπαράσταση της χρήσης των καλαμακιών για κατανάλωση αλκοολούχων ποτών. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, οι Σουμέριοι και οι Βαβυλώνιοι χρησιμοποίησαν καλαμάκια όχι από μόδα ή ιδιοτροπία, αλλά για να πίνουν την πυκνή μπύρα τους χωρίς να καταπίνουν τα υπολείμματα από τη διαδικασία της ζύμωσης. Αν και η βασική έκδοση ήταν ένα απλό κοίλο καλάμι, οι πλούσιοι και οι βασιλείς, όπως η Βασίλισσα Puabi, είχαν πολυτελή καλαμάκια από πολύτιμα μέταλλα που αποτελούσαν μέρος των ταφικών τους προσφορών. Η ιστορία τους όμως δεν περιορίζεται στους Σουμέριους ή τους Βαβυλώνιους. Μερικοί βιολόγοι υποδεικνύουν ότι οι προβοσκίδες ορισμένων εντόμων, όπως οι πεταλούδες, λειτουργούν εν μέρει σαν ένα καλαμάκι, οπότε η φύση τα εφηύρε πριν από μας.

Περιβαλλοντική απειλή

Σήμερα τα καλαμάκια έχουν μεγάλη σημασία για την ευημερία του περιβάλλοντος. Είναι ίσως τα περισσότερα χρησιμοποιούμενα πλαστικά αντικείμενα μιας χρήσης. Τα παραδοσιακά πλαστικά καλαμάκια είναι παραπροϊόν πετρελαίου, που σημαίνει ότι η παραγωγή τους βασίζεται εξ ολοκλήρου στη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων. Μπορεί να είναι μικρά σε μέγεθος αλλά συνεισφέρουν στην τεράστια ποσότητα πλαστικών αποβλήτων παγκοσμίως. Είναι ιδιαίτερα επιβλαβή όταν τρώγονται από τα θαλάσσια πλάσματα. Μικροπλαστικά υπολείμματα βρίσκονται επίσης σε ανησυχητικές ποσότητες στα ψάρια που τρώμε.

Ο κίνδυνος σε νούμερα

2 εκατομμύρια καλαμάκια πετιούνται στο Λονδίνο κάθε χρόνο και άλλα τόσα σε ολόκληρη την Ιταλία το ίδιο διάστημα. Συνολικά, το Ηνωμένο Βασίλειο είναι ο μεγαλύτερος χρήστης πλαστικών καλαμακιών στην Ευρώπη και υπολογίζεται ότι 8,5 δισεκατομμύρια φθάνουν στα σκουπίδια κάθε χρόνο. Ο απίστευτος αυτός αριθμός αντιστοιχεί σε ένα βάρος 1.000 τόνων, το οποίο ισοδυναμεί με τρία πλήρως φορτωμένα jumbo jets. Η Γερμανία πετά 4,8 δισεκατομμύρια ετησίως, η Γαλλία 3,2 δισεκατομμύρια ενώ η Δανία 1,1δισεκατομμύρια καλαμάκια. Περισσότερα από 500 εκατομμύρια πλαστικά καλαμάκια μιας χρήσης χρησιμοποιούνται καθημερινά στις Ηνωμένες Πολιτείες. Από όλα αυτά, μόνο ένα μικρό ποσοστό ανακυκλώνεται λόγω του μικρού τους μεγέθους. Τα υπόλοιπα καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής ή στη θάλασσα, όπου είναι το πέμπτο πιο συνηθισμένο είδος σκουπιδιών. Τα καλαμάκια χρησιμοποιούνται για 20 λεπτά κατά μέσο όρο, αλλά χρειάζονται μέχρι 500 χρόνια για να διαλυθούν. Στην πραγματικότητα, εκτιμάται ότι το 2050 θα υπάρχουν περισσότερα πλαστικά στον ωκεανό παρά ψάρια.

Καινοτόμες και ελπιδοφόρες προσπάθειες

Το να πειστούν οι άνθρωποι να μην χρησιμοποιούν καθόλου καλαμάκια θα αποτελούσε ίσως την καλύτερη επιλογή. Είναι όμως, αντικειμενικά, ένας πολύ δύσκολος στόχος. Για το λόγο αυτό, ορισμένες εταιρείες έχουν καταλήξει σε διάφορες εναλλακτικές λύσεις, αλλά και αυτές έχουν μειονεκτήματα. Τα επαναχρησιμοποιούμενα καλαμάκια από γυαλί ή μέταλλο είναι ακριβά και συχνά ξεχνιούνται στο σπίτι. Τα χάρτινα καλαμάκια είναι λειτουργικά για μικρό χρονικό διάστημα αλλά τελικά μετατρέπονται σε μια mousse που διαλύεται. Τα βιοπλαστικά καλαμάκια μπορεί να έχουν την ίδια υφή με τα κανονικά, αλλά τα ίδια τα βιοπλαστικά είναι αμφισβητήσιμα υλικά. Κάποιοι όμως είχαν την εξαιρετική ιδέα του να μετατρέψουν τα καλαμάκια μετά τη χρήση τους, σε… φαγώσιμα.

Ένας σπουδαστής τεχνολογίας τροφίμων από τη Γερμανία, ο Konstantin Newmann και οι συνάδελφοί του δημιούργησαν ένα βρώσιμο καλαμάκι. Είναι κατασκευασμένο από τα υπολείμματα της παραγωγής χυμού μήλων και οι νέοι επιχειρηματίες λένε ότι αυτή η μέθοδος θα μειώσει προς το παρόν τον αριθμό των πλαστικών καλαμακιών στη Γερμανία κατά 50%. Το προϊόν τους ήδη πωλείται σε εστιατόρια, ξενοδοχεία και σούπερ μάρκετ σε γεύση φράουλα και τώρα πειραματίζονται και με τη γεύση λεμονιού. Δεδομένου ότι είναι όλα βιοδιασπώμενα, εγγυώνται ότι μπορείτε να απολαύσετε το ποτό σας με καθαρή συνείδηση.

Η Chelsea Briganti και η Leigh Ann Tucker συμμετείχαν σε διαγωνισμό σχεδίου τροφίμων το 2010 με ένα σχέδιο βιομηχανικού σχεδιασμού για την καταπολέμηση της ρύπανσης. Ανέφεραν ότι 25 δισεκατομμύρια πλαστικά ποτήρια πετιούνται κάθε χρόνο σε χώρους υγειονομικής ταφής στην Αμερική και η λύση στο πρόβλημα ήταν ένα βιοδιασπώμενο και βρώσιμο φλιτζάνι. Αφού ξεκίνησαν με αυτό το προϊόν, ίδρυσαν την εταιρία LOLIWARE το 2015 και πρόσφατα η ομάδα έχει επιστρέψει αναζητώντας χρηματοδότηση για τα βρώσιμα καλαμάκια Lolistraw. Όπως αναφέρουν, το Lolistraw διαρκεί έως και 24 ώρες μέσα σε υγρό, έχει διάρκεια ζωής έως και 24 μήνες και μετατρέπεται σε λίπασμα στο χώμα σε 60 ημέρες. Έχει μια πολύ παρόμοια υφή με το πλαστικό και φτιάχνεται από φύκια. Τα φύκια είναι όχι μόνο άφθονα και πολύ χρήσιμα για τον πλανήτη, αφού απορροφούν το CO2 από την ατμόσφαιρα, αλλά είναι και εδώδιμα. Το χρώμα και η γεύση των Lolistraws προέρχονται από χρωστικές φρούτων και λαχανικών. Ο στόχος των Briganti και Tucker είναι οι χώροι υψηλής αποκομιδής, όπως τα θεματικά πάρκα, τα γήπεδα, οι αλυσίδες καφέ και εστιατορίων, όπου τα καλαμάκια χρησιμοποιούνται σε μεγάλες ποσότητες.

Άλλη μια εταιρία που κατασκευάζει και προμηθεύει την αγορά του Ηνωμένου Βασιλείου με φιλικά προς το περιβάλλον βρώσιμα καλαμάκια είναι η βρετανική Herald Plastic. Και αυτοί ελπίζουν ότι θα αλλάξουν το καθεστώς των κλάδων ψυχαγωγίας (μπαρ, φεστιβάλ, διάφορες εκδηλώσεις, clubs, pubs). Tα δικά τους καλαμάκια φτιάχνονται από ζάχαρη, νερό, άμυλο αραβοσίτου, ζελέ από βόειο κρέας, αρώματα και άλλες ουσίες. Περιέχουν, το καθένα, 7 γρ. ζάχαρης, πρωτεΐνες και φυτικές ίνες και μπορούν να παραμείνουν μέχρι και 40 λεπτά σε ανθρακούχα ποτά και milkshakes χωρίς να χάσουν την υφή τους.

Τα βρώσιμα καλαμάκια δεν δημιουργήθηκαν για να πουν στους καταναλωτές ότι δεν μπορούν να χρησιμοποιούν πια καλαμάκια. Αντίθετα, τους προσφέρουν μια βιώσιμη εναλλακτική λύση. Αποτελούν μια διαφορετική εμπειρία αντί να ζητούν από τους καταναλωτές να θυσιάσουν κάτι και είναι αυτό που θα προωθήσει τελικά την υιοθέτηση βιώσιμων λύσεων όπου αυτές είναι απαραίτητες.

Φωτεινή Πουρνάρα