Βιοενισχυμένη κασάβα, ένα πολλά υποσχόμενο εργαλείο βελτίωσης της διατροφής στη Δυτική Αφρική

Η παγκόσμια διατροφική κατάσταση μπορεί να χαρακτηριστεί πιο σύντομα με το κλισέ «κακών/καλών ειδήσεων». Τα κακά νέα είναι ότι ο υποσιτισμός εξακολουθεί να αποτελεί μείζον πρόβλημα τόσο στις αναπτυσσόμενες όσο και στις εκβιομηχανισμένες χώρες. Τα καλά νέα είναι ότι έχει σημειωθεί πρόοδος και ότι τα κίνητρα και τα εργαλεία αντιμετώπισης του υποσιτισμού και των συνεπειών του δεν ήταν ποτέ περισσότερα. Η ολοένα αυξανόμενη κατανόηση της σημασίας της διατροφής σε ολόκληρο τον κύκλο της ζωής και των θεμελιωδών ρόλων που διαδραματίζει στην ανάπτυξη και στη διατήρηση του ανθρώπινου δυναμικού δίνει το κίνητρο. Τα εργαλεία είναι το πλεονέκτημα της αυξημένης τεχνολογικής προόδου και μιας πιο λειτουργικής κατανόησης της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής δυναμικής που προάγει τον υποσιτισμό.

Μια προσέγγιση για την επίλυση του προβλήματος των ελλείψεων των μικροθρεπτικών συστατικών είναι να πεισθούν οι άνθρωποι να κάνουν τη διατροφή τους πιο θρεπτική. Ωστόσο, οι προσπάθειες αλλαγής της διατροφικής συμπεριφοράς είναι γενικά ανεπιτυχείς και δύσκολες, ειδικά για τους φτωχούς λαούς που δεν μπορούν να πραγματοποιήσουν διαιτητικές αλλαγές χρησιμοποιώντας τα τοπικά τρόφιμα. Αυτές οι προσπάθειες απαιτούν συνεχή παρακολούθηση και εκπαίδευση και σπάνια είναι βιώσιμες. Κάτω από αυτούς τους περιορισμούς, η βιοενίσχυση των καλλιεργειών θεωρείται ο αποτελεσματικότερος τρόπος αντιμετώπισης του υποσιτισμού των ιχνοστοιχείων και εξασφαλίζει ότι τα βασικά τρόφιμα που καταναλώνονται από τους φτωχούς είναι πιο θρεπτικά με τη χρήση συμβατικών φυτών και βιοτεχνολογίας. Παράλληλα είναι μια βιώσιμη στρατηγική χαμηλού κόστους και δεν απαιτεί αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες. Η βιοενίσχυση των καλλιεργειών αποτελεί ένα από τα πιο ελπιδοφόρα εργαλεία για την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού, αλλά είναι μια πολυδιάστατη πρόκληση που δεν περιλαμβάνει μόνο τη δημιουργία ποικιλιών καλλιεργειών πλούσιων σε θρεπτικά συστατικά, αλλά και τη βιοδιαθεσιμότητα αυτών των θρεπτικών συστατικών, προστατεύοντας παράλληλα από την αυξημένη πρόσληψη τοξινών όπως το κάδμιο.

Στη Νιγηρία π.χ. το 75% των παιδιών προσχολικής ηλικίας και το 67% των εγκύων γυναικών πάσχουν από αναιμία και το 20% των παιδιών κάτω των πέντε ετών έχουν έλλειψη ψευδαργύρου. Η ανεπάρκεια σιδήρου επηρεάζει το ανοσοποιητικό σύστημα και την ανάπτυξη και υπονομεύει τη γνωστική εξέλιξη των παιδιών, ενώ η ανεπάρκεια στον ψευδάργυρο προκαλεί αυξημένο κίνδυνο θανάτου από διάρροια και μειωμένη σωματική και διανοητική ανάπτυξη.

Η κασάβα (Manihot esculenta) είναι μια εξαιρετικά σημαντική καλλιέργεια στην Αφρική: 200 εκατομμύρια άνθρωποι στην ήπειρο βασίζονται σε αυτή την καλλιέργεια. Στην υποσαχάρια Αφρική η κασάβα αντιπροσωπεύει έως και το 60% της ημερήσιας πρόσληψης θερμίδων. Αναπτύσσεται σε σχετικά φτωχά εδάφη με περιορισμένες απαιτήσεις εργασίας και αντέχει την ξηρασία. Το ριζικό της σύστημα μπορεί να διεισδύσει κάτω από δύο μέτρα στο έδαφος, επιτρέποντας στα φυτά να βρουν νερό. Εξαιτίας της υψηλής περιεκτικότητάς της σε άμυλο, η χρήση της είναι επίσης εξαιρετικά ευέλικτη στις βιομηχανικές εφαρμογές όπως π.χ. στα επεξεργασμένα τρόφιμα, τη ζαχαροπλαστική, τα γλυκαντικά, τις κόλλες, τα υφάσματα, το χαρτί , τα διοδιασπώμενα προϊόντα, την μπύρα, τα φάρμακα κ.α.

Σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο Nature Biotechnology, μια ομάδα με επικεφαλής ερευνητές του Donald Danforth Center for Plant Science από το St. Louis των ΗΠΑ, αναφέρθηκε στην επιτυχημένη ανάπτυξη μιας ποικιλίας κασάβας, ενισχυμένης με σίδηρο και ψευδάργυρο. Η διεπιστημονική προσπάθεια αναφέρει ότι η νέα ποικιλία συγκεντρώνει 7-18 φορές περισσότερο σίδηρο και 3-10 φορές περισσότερο ψευδάργυρο από την ποικιλία ελέγχου και περιλαμβάνει λεπτομερή αξιολόγηση της προσβασιμότητας αυτών των θρεπτικών συστατικών κατά την προετοιμασία τους για να αποτελέσουν απτή τροφή. Η υιοθέτηση αυτής της ποικιλίας θα μπορούσε να εξασφαλίσει μέχρι το 50% του σιδήρου και τα 2/3 του ψευδαργύρου που απαιτούνται για τις γυναίκες και τα παιδιά μεταξύ συγκεκριμένων πληθυσμών της Δυτικής Αφρικής που βασίζονται πολύ στην κασάβα για την καθημερινή τους διατροφή. Η ομάδα επιβεβαίωσε επίσης ότι τα υψηλότερα επίπεδα ορυκτών δεν εξαφανίζονται κατά τη διάρκεια μαγειρέματος των συνηθισμένων φαγητών της Δυτικής Αφρικής, πράγμα που σημαίνει ότι η καλύτερη διατροφή μπορεί πραγματικά να φτάσει στο πιάτο και το πεπτικό σύστημα.

Η επιτυχής καλλιέργεια της βιοενισχυμένης κασάβας αποτελεί ένα κρίσιμο βήμα για να επιτραπεί η υιοθέτησή της από τους μικρούς αγρότες σε περιοχές και πληθυσμούς που πλήττονται περισσότερο από έλλειψη σιδήρου και ψευδαργύρου. Μια τέτοια υιοθέτηση, με τη σειρά της, είναι μία από τις πολλές σημαντικές στρατηγικές που επιτρέπουν τη βελτίωση της ανθρώπινης υγείας και ιδιαίτερα της σωματικής και νοητικής ανάπτυξης των παιδιών.

Φωτεινή Πουρνάρα

Πηγή: Danforthcenter