Ο Χαλκός στην διατροφή μας

Ο χαλκός συμμετέχει σε μία πληθώρα λειτουργιών του οργανισμού όπως η μεταφορά του οξυγόνου και ο σχηματισμός της αιμοσφαιρίνης. Συμβάλλει στη λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος, στο σχηματισμό και συντήρηση της μυελίνης. Επίσης αποτελεί λειτουργικό συστατικό κάποιων απαραίτητων ενζύμων, τα οποία είναι γνωστά ως χαλκοένζυμα και είναι απαραίτητα για την παραγωγή ενέργειας, τον σχηματισμό συνδετικού ιστού, τον μεταβολισμό του σιδήρου την ρύθμιση της έκφρασης των γονιδίων, ενώ έχει ισχυρή αντιοξειδωτική δράση.

Κλινικά, η ανεπάρκεια χαλκού είναι σχετικά ασυνήθιστη. Τα επίπεδα χαλκού του ορού και τα επίπεδα του πρωτεολυτικού ενζύμου του ορού μπορούν να μειωθούν στο 30% του κανονικού σε περιπτώσεις σοβαρής ανεπάρκειας χαλκού. Ένα από τα πιο κοινά κλινικά σημάδια της ανεπάρκειας χαλκού είναι μια αναιμία που δεν ανταποκρίνεται στη θεραπεία σιδήρου αλλά διορθώνεται από τη συμπλήρωση χαλκού. 

Η ανεπάρκεια χαλκού μπορεί επίσης να οδηγήσει σε μη ομαλούς χαμηλούς αριθμούς λευκών αιμοσφαιρίων γνωστών ως φαγοκύτταρα (φαγοκυτταρική πενία), μια πάθηση που μπορεί να συνοδευτεί από την αυξανόμενη ευαισθησία στη μόλυνση. Η ανεπάρκεια χαλκού οδηγεί σε εμφάνιση αποχρωματισμού δέρματος και μαλλιών, καθώς και μειωμένη λειτουργία ανοσοποιητικού συστήματος. Η οστεοπόρωση και άλλες ανωμαλίες της ανάπτυξης των οστών σχετικές με την ανεπάρκεια χαλκού είναι οι πιο κοινές στα ανεπαρκή σε χαλκό νήπια με χαμηλό βάρος γέννησης και τα μικρά παιδιά. Το γάλα της αγελάδας είναι σχετικά φτωχό σε χαλκό και οι περιπτώσεις της ανεπάρκειας χαλκού έχουν αναφερθεί στα υψηλού κινδύνου νήπια και τα παιδιά που ταΐζονται μόνο με γάλα αγελάδας. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η υπερβολική πρόσληψη άλλων θρεπτικών συστατικών-κυρίως μέσω συμπληρωμάτων- μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την απορρόφηση του χαλκού, όπως είναι η βιταμίνη C και ο ψευδάργυρος.

Στον αντίποδα, η τοξικότητα από χαλκό είναι σπάνια στο γενικό πληθυσμό. Τα συμπτώματα της οξείας τοξίνωσης από χαλκό περιλαμβάνουν τους κοιλιακούς πόνους, τη ναυτία, τον εμετό και τη διάρροια, τα οποία βοηθούν στο να αποτραπεί η πρόσθετη κατάποση και η απορρόφηση του χαλκού. Τα σοβαρότερα σημάδια περιλαμβάνουν την σοβαρή βλάβη του συκωτιού, την ανεπάρκεια των νεφρών, το κόμμα και το θάνατο. Θέμα μεγαλύτερης ανησυχίας από μια θρεπτική σκοπιά είναι η δυνατότητα της βλάβης του συκωτιού ως αποτέλεσμα της μακροπρόθεσμης έκθεσης σε χαμηλότερες δόσεις χαλκού. Τέλος αξίζει να σημειωθεί η ύπαρξη της νόσου του Wilson. Πρόκειται για μία γενετική ασθένεια, κατά την οποία ο χαλκός δε μεταβολίζεται σωστά στο σώμα. Παράλληλα με τη θεραπευτική αγωγή (φάρμακα που εμποδίζουν την απορρόφηση του χαλκού), συνιστάται και δίαιτα χαμηλή σε χαλκό.

Τροφές πλούσιες σε χαλκό είναι το συκώτι, τα στρείδια, το καλαμάρι, το καβούρι, τα κάσιους, οι ηλιόσποροι, τα φουντούκια, τα αμύγδαλα, το φυστικοβούτυρο, οι φακές, τα μανιτάρια, τα μπισκότα δημητριακών, η σοκολάτα, το κακάο.