Η ιστορία του μαχαιριού

Από τις πρώτες μέρες της ανθρώπινης φυλής πάνω στη γη, το μαχαίρι αντιπροσώπευε ένα από τα πρώτα και πιο σημαντικά εργαλεία που επέτρεψαν την άνοδο και εξέλιξη της τεχνολογίας, της στρατιωτικής τέχνης, του πολιτισμού, της επιστήμης και όλων των άλλων παραγόντων που μας έφεραν σε αυτό το σημείο του σύγχρονου πολιτισμού. Ως βασικό εργαλείο όχι μόνο για την επιβίωση και τη μάχη αλλά και για την κατασκευή και την προετοιμασία της τροφής, το μαχαίρι έγινε γρήγορα το πιο βασικό και από αυτό γεννήθηκαν πολλά άλλα. Στους αρχαίους χρόνους, πριν από 500 χιλιάδες χρόνια, οι ακονισμένες πέτρες άρχισαν σιγά-σιγά να εξελίσσονται και να γίνονται όλο και περισσότερο σαν το σύγχρονο ομόλογό τους. Πριν η φωτιά επιτρέψει την τήξη των διαφόρων μετάλλων και τη σφυρηλάτηση τους σε σύγχρονα μαχαίρια, οι αντίστοιχες πέτρες άλλαξαν οπτικά πολλές μορφές και αναβαθμίστηκαν. Τα μαχαίρια με διπλή λεπίδα ήταν τα πιο δημοφιλή και οι ξύλινες ή πέτρινες τους λαβές ήταν διακοσμημένες με δέρματα ζώων και φτερά. Τα μαχαίρια αυτά αντιπροσώπευαν τη μεγάλη υπερηφάνεια και ανδρεία για τους πολεμιστές και τους πρεσβύτερους στους οποίους ανήκαν και η παράδοση συνέχισε να εφαρμόζεται με την άφιξη της εποχής του Χαλκού.

Η εμφάνιση της μεταλλουργίας έφερε την ικανότητα δημιουργίας μαχαιριών από μαλακότερα είδη μετάλλου. Παρόλο που τα μαχαίρια από χαλκό δεν ήταν ανθεκτικά για μακρόχρονη χρήση εξαιτίας του ότι καταστρέφονταν εύκολα και ήταν ευαίσθητα στη διάβρωση, η αιχμηρότητα και ο λεπτός σχεδιασμός τους αποδείχθηκαν ανώτεροι από οποιοδήποτε πέτρινο εργαλείο. Με το πέρασμα των αιώνων, ο σίδηρος και στη συνέχεια ο χάλυβας πήραν τη θέση τους σε όλο τον κόσμο. Τα μαχαίρια που δημιουργήθηκαν από αυτά τα υλικά ήταν πολύ πιο ανθεκτικά και παρέμεναν κοφτερά μετά από παρατεταμένη χρήση.

Στην Ευρώπη του Μεσαίωνα, η χαλυβουργία κατάφερε να εξελίξει τα μικρά και απλά μαχαίρια μονής ή και διπλής λεπίδας και να κατασκευάσει μεγαλύτερα, σε μέγεθος και σχήμα σπαθιού, λόγχης και πέλεκυ. Παρ’ όλες αυτές τις εξελίξεις, η χρήση των μαχαιριών για το φαγητό συνέχισε να χρησιμοποιείται σε μερικούς μικρούς κύκλους. Στις αρχές του 15ου αιώνα, οι πλούσιοι άρχισαν να έχουν προσωπικά μαχαίρια που προορίζονταν για διπλή χρήση, τόσο για το φαγητό όσο και την προστασία τους από διάφορες απειλές. Κατά τη διάρκεια αυτής της χρονικής περιόδου, ο εκάστοτε οικοδεσπότης δεν ήταν υποχρεωμένος να προσφέρει τίποτε άλλο εκτός από πιάτα στους φιλοξενούμενους του για φαγητό. Έτσι οι πλούσιοι άνδρες χρησιμοποιούσαν τα μαχαίρια τους για να κόψουν το δικό τους γεύμα αλλά και εκείνο των γυναικών που έτρωγαν δίπλα τους. Τα λεπτά μαχαίρια με διπλές λεπίδες, ως ένα είδος απλού δόρατος, ήταν κατάλληλα για τη κοπή και το τρύπημα των τροφών. Καθώς η χρήση των πιρουνιών διαδόθηκε ευρέως σε ολόκληρη την Ευρώπη μέχρι τα τέλη του 17ου αιώνα, οι περισσότεροι χρησιμοποιούσαν συνήθως αυτό το είδος μικρών μαχαιριών ή ένα συνδυασμό δύο μαχαιριών, ένα για να σταθεροποιεί και ένα άλλο για να κόβει την τροφή.

Ο ξεχωριστός σχεδιασμός του σύγχρονου μαχαιριού για το τραπέζι δεν δημιουργήθηκε από τη φυσική εξέλιξη στη γεύση και τις διατροφικές μας τελετουργίες. Ήταν η θέληση του Γάλλου Καρδινάλιου Richelieu στα τέλη της δεκαετίας του 1630 που άρχισε να διαμορφώνει τις παραδόσεις της Βασιλικής Αυλής. Τον απωθούσε η χρήση αιχμηρών μαχαιριών ως μέσο μαζέματος της τροφής από το τραπέζι και ως εργαλείου για τον καθαρισμό των δοντιών. Στα επόμενα χρόνια κατόρθωσε να επηρεάσει τον βασιλιά Louis XIV της Γαλλίας για να απαγορεύσει τη χρήση των μαχαιριών με τις διπλές λεπίδες όχι μόνο από την Αυλή του αλλά και από ολόκληρη τη χώρα για να μειώσει τη βία. Αυτό οδήγησε στη δημιουργία ανοιχτών μαχαιριών με ενιαία λεπίδα, τα οποία σύντομα βρήκαν τη θέση τους στα τραπέζια της Ευρώπης. Ένας άλλος πολύ σημαντικός λόγος για την αλλαγή αυτή στα μαχαίρια ήταν η χρήση των πιρουνιών με τα τέσσερα καμπυλωτά δόντια στις αρχές του 19ου αιώνα, γεγονός που απομάκρυνε την ανάγκη για μαχαίρια με αιχμηρές άκρες . Τα μαχαίρια που όλοι γνωρίζουμε σήμερα τελικά τυποποιήθηκαν στις αρχές του 20ου αιώνα με την εφεύρεση του ανοξείδωτου χάλυβα, που έδωσε σε ολόκληρο το φάσμα των μαχαιροπίρουνων την ικανότητα εύκολης κατασκευής και συντήρησης.

Φωτεινή Πουρνάρα