Το αβέβαιο μέλλον της μπανάνας
Οι μπανάνες είναι το πιο δημοφιλές φρούτο στον κόσμο αλλά σύντομα μπορεί να γίνουν και το πιο σπάνιο καθώς ένας μύκητας καταστρέφει τις καλλιέργειες σε κάθε χώρα στην οποία παράγεται. Μια ομάδα ερευνητών ανακάλυψε τον μύκητα που είναι υπεύθυνος για τη φθορά των καλλιεργειών στη Νοτιοανατολική Ασία εδώ και δεκαετίες και βρήκε ότι έχει περάσει από την μια ήπειρο στην άλλη, συνεχίζοντας να απειλεί τις μπανάνες σε παγκόσμια κλίμακα.
Πάνω από 100 δισεκατομμύρια μπανάνες καταναλώνονται ετησίως στον κόσμο, καθιστώντας τις την τέταρτη πιο σημαντική καλλιέργεια τροφίμων μετά το σιτάρι, το ρύζι και το καλαμπόκι, στις αναπτυσσόμενες χώρες. Ένας ύπουλος μύκητας, γνωστός ως fusarium wilt, έχει εξαλείψει δεκάδες χιλιάδες στρέμματα φυτειών της ποικιλίας Cavendish στην Αυστραλία και στη Νοτιοανατολική Ασία την τελευταία δεκαετία. Δυστυχώς, ο μύκητας επεκτάθηκε πρόσφατα στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Οι επιστήμονες λένε ότι η Λατινική Αμερική, η πηγή σχεδόν όλων των μπανανών που καταναλώνονται στις Ηνωμένες Πολιτείες, είναι η επόμενη.
Όταν το στέλεχος του μύκητα «Tropical Race 4» έφτασε στη Νότια Ασία, την Αυστραλία, την Κίνα, τις Φιλιππίνες, την Ιορδανία, τη Μοζαμβίκη, το Πακιστάν, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική το 2013, άφησε πίσω του μολυσμένες και καταστραμμένες φυτείες μπανάνας. Ο θάνατος του φυτού προέρχεται από μια μη-θεραπεύσιμη ασθένεια που προκαλεί ο μύκητας, στην οποία οι πιο δημοφιλείς μπανάνες του κόσμου, η ποικιλία Cavendish, είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς. Η ασθένεια εξαπλώνεται μέσω ενός μύκητα που μεταδίδεται από το έδαφος και το νερό στις ρίζες του φυτού, όχι μόνο καταστρέφοντάς το αλλά μολύνοντας για χρόνια και ολόκληρη τη φυτεία. Η νόσος του Παναμά όπως επίσης αποκαλείται, δεν είναι νέα. Οδήγησε σε σχεδόν εξαφάνιση έναν άλλο τύπο καλλιέργειας μπανάνας, τον Gros Michel, στην Κόστα Ρίκα και τον Παναμά στη δεκαετία του 1960. Χρειάστηκαν 20 χρόνια ώστε οι ερευνητές να εντοπίσουν τον ακριβή μύκητα (Fusarium oxysporum f.sp. cubense) που προκάλεσε την καταστροφή. Μόλις έρθει σε επαφή με έναν κατάλληλο ξενιστή, καταλαμβάνει το ριζικό σύστημα του φυτού και παραμένει στο έδαφος έως και 30 χρόνια μετά την αποψίλωση των καλλιεργειών. Αφού ο μύκητας εξάλειψε τις περισσότερες καλλιέργειες Gros Michel, αφήνοντας την σχεδόν εξαφανισμένη ποικιλία μόνο στις μικρές φυτείες στην Ταϊλάνδη, οι αγρότες άρχισαν να καλλιεργούν τις μπανάνες Cavendish.
Το στέλεχος του μύκητα που προκαλεί την παρούσα απειλή στις καλλιέργειες Cavendish είναι μια νέα κλωνοποιημένη μορφή της νόσου του Παναμά. Οι αγρότες μπανάνας γνώριζαν ότι η ασθένεια παραμόνευε γύρω από τις φυτείες τους, αλλά μόνο όταν οι ερευνητές εντόπισαν τον θανατηφόρο μύκητα, οι υποψίες τους επιβεβαιώθηκαν. Οι ερευνητές λένε ότι "δραστικές αλλαγές στρατηγικής" είναι απαραίτητες για την προστασία των σημερινών καλλιεργειών καθώς και για την εξάλειψη της εξάπλωσης των μολυσμένων καλλιεργειών χρησιμοποιώντας το μέτρο της καραντίνας. Ακριβώς όπως η ποικιλία Cavendish αντικατέστησε την Gros Michel, ο κόσμος θα χρειαστεί μια νέα ποικιλία μπανάνας εάν επαληθευθούν τα τρομακτικά αυτά σενάρια και ο μύκητας καταστρέψει τις υφιστάμενες καλλιέργειες. Όλοι οι ειδικοί καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι "η δημιουργία νέων καλλιεργειών μπανάνας απαιτεί σημαντικές επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη όπως και την αναγνώριση της μπανάνας ως παγκόσμιας βασικής καλλιέργειας και μέσου διαβίωσης εκατομμυρίων μικρής κλίμακας αγροτών". Καμία άλλη ποικιλία μπανάνας δεν συνδυάζει τη γλυκύτητα και την καταλληλότητα για συσκευασία και εξαγωγή της Cavendish. Εάν το πείραμα των επιστημόνων στο Humpty Doo της Αυστραλίας που προσπαθούν να δημιουργήσουν ένα είδος μπανάνας ανθεκτικό στο στέλεχος του μύκητα ή οι προσπάθειες που καταβάλλονται ταυτόχρονα με τις συμβατικές τεχνικές αναπαραγωγής δεν φέρουν θετικά αποτελέσματα, το μέλλον τις μπανάνας προδιαγράφεται ζοφερό.
Φωτεινή Πουρνάρα
